De ideale staat, geschreven door Plato, is die nou echt zo ideaal? Was dat nou echt een perfecte staat? Of een betere vraag: Kan een staat perfect zijn als die is afgeleid van de opbouw van mens…?
Plato zei dat de opbouw van een ideale staat hetzelfde is als de opbouw van een mens. Hij zei dat de mensen bestaat uit drie delen. Het hoofd, de borst en het onderlijf. Bij alle drie de delen horen drie verschillende zielsvermogens. Het hoofd heeft het verstand, de borst heeft de wil en het onderlijf de lust of begeerte. Het verstand moet leiden tot wijsheid, de wil moet moed tonen en de begeerte moet matigheid tonen. Pas wanneer de drie delen van de mens als één functioneren dan is er sprake van een harmonieus mens. Zoals Plato een mens beschreef, beschreef hij ook de stad.
Zo heeft de staat de regenten (het hoofd), de wachters (de borst) en de werkende stand (het onderlijf). Dit is een beetje te vergelijken met de manier hoe het in deze tijd in Nederland verdeeld is. Het hoofd is dan de tweede kamer en de koningin. De borst is dan de politie en het rechtssysteem en de werkende stand is dan ook gewoon de werkende stand. Wat anders is tussen de rechten van de mensen nu en toen is bijvoorbeeld dat 'de borst' nu wel een vrouw en kinderen mag hebben. Vroeger was dat niet zo. Ook heb je nu de keuze welke richting je op wilt. Plato had bedacht dat dat voor je werd gekozen om je de beste opvoeding te geven. Het concept is op zich wel goed, maar je hebt geen eigen keuze. Je krijgt een levensdoel aan je opgedragen waar je je hele leven aan moet wijden. Geen bezittingen, geld en familie, want teveel macht mocht je niet krijgen als wachter.
Het verstand moet leiden tot wijsheid, daarom staat dat voor de filosofen, de wil moet moed tonen, o.a militairen, en de begeerte moet in controle worden gehouden en dus matigheid tonen, dit is voor de boeren, handelaren enz. Pas wanneer de drie delen van de mens als een geheel functioneren, is er sprake van een harmonieus of rechtschapen mens.
Politiek en democratie
Het hoofd van de staat, de filosofen, hadden zelf alle macht. ‘Met genot als lokaas jagen zij op domheid’, schreef Plato over de politici die de bevolking van Athene bestuurden. Plato vond democratie niet ideaal voor stadstaat Athene. Democratie is een staatsvorm zonder rem zegt Plato. Want de democratie dwingt de politici de bevolking alles te geven waar het om vraagt. Het maakt niet uit wat er was, de politici zal er alles aan moeten doen om de wens van het volk te vervullen. Dat komt omdat ze de machtsbasis namelijk niet kwijt willen. Als je dit vergelijkt met nu is het een stuk vrijer. Het volk mag meebeslissen over dingen die de politici zelf ook goedkeuren. Als een deel van de politici het ermee eens is en een ander deel niet, kan het volk de beslissing maken. Dit noem je een referendum. Nu hebben de mensen veel meer inbreng dan vroeger. Daar ben ik ermee eens, want nu kunnen de mensen om wie het uiteindelijk allemaal gaat toch hun inbreng geven. Plato keurde het niet goed als de werkende stand ging meebeslissen omdat ze niet over de wijsheid bezaten. Dit klinkt als een smoes om ervoor te zorgen dat de filosofen de beslissing mochten blijven nemen. Het volk had dus niets te zeggen en moest alleen onderdanig zijn en werken.
Plato had allemaal ideeën hoe het eigenlijk moest zijn. Maar in feite zag de politiek er heel anders uit dan in zijn ideeën. Zo waren in Athene magistraten, dat waren ambtenaren die voor één jaar een belangrijke rechterijke, politieke of militaire positie hadden deze magistraten werden gekozen door de volksvergadering. De magistraten zorgen voor de behoeften van het volk met veranderingen als de afschaffing van de schuldslavernij. Solon maakte ook de regel: ‘Hoe meer bezit, hoe meer macht’. Iemand anders zorgde voor betere werkgelegenheid en herverdeelde de grond. En tenslotte voerde Cleisthenes de Democratie in.
Verder was in Griekenland een Trias Politica. Dat betekend dat de macht in drieën was verdeeld. Je had wetgevende macht, zoals het parlement in Nederland. De uitvoerende macht, zoals de regering en de Rechterlijke macht. Alle machten hebben ieder hun eigen bevoegdheden en hebben ieder hun eigen zelfstandigheid. Al deze machten afzonderlijk hebben ten opzichte van elkaar en ten opzichte van de burger verantwoordelijkheden door middel van ingebouwde checks and balances.
De uitvoerende macht is verantwoording schuldig aan de wetgevende macht, de wetgevende macht is vervolgens verantwoording verschuldigd aan de burgers.
De rechterlijke macht controleert vervolgens de uitvoering van wetten en regelgeving. De rechterlijke macht zelf kan worden gecontroleerd door middel van openbaarheid van zittingen, in ieder geval openbaarheid van uitspraken, goed klachtrecht en zicht op belangenverstrengeling.
Als we de ideeën van Plato vergelijken met hoe de politiek toen echt was, zie je verschillende verschillen en overeenkomsten. Zo heb je als duidelijk verschil, dat bij het idee van Plato maar één groep mensen macht hadden. Bij de Trias politica was dit niet zo, hier hadden (zoals de naam al zegt) drie groepen de macht. Een overeenkomst is dat de eerste twee groepen van de Trias politica te vergelijken zijn met de eerste twee groepen van het idee over de ideale staat van Plato. De regenten waren verantwoordelijk over de wachters, de wachters moesten verantwoording afleggen aan de regenten. De uitvoerende macht moet verantwoording afleggen aan de wetgevende macht. De wetgevende macht is verantwoordelijk voor de uitvoerende macht. Verder verschillen de ideeën in bijna ieder punt. Plato was dus waarschijnlijk niet zo blij met het politiekstelsel zoals het toen was.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten